Publié : 2008-12-07
La bèstio dóu Vacarés de Joseph d’Arbaud
(fica de lectura)
Autor : D’ARBAUD Joseph
Editor : Grasset
Annada d’edicion : 1926
Genre : novela
ipotèsis de lectura sus l’intriga
La bèstia del Vaccarès fuguèt descricha al sègle XV per Jaume Roubaud, guardian al estanh de Vaccarès en Camarga. Joseph d’Arbaud s’inspirèt d’aquella legenda. Es una bèstia imaginari sembladoira al Dieu Pan, un pitchon òme banut, al còs e a las cambas de boc. Encarna las ancianas cresenças paganas facia a l’inquisition catolica del sègle XV.
Corta biografia de l’autor :
Joseph d’Arbaud nasquèt lo 4 d’octobre 1874 a Meyrargues. Sa familha era de noblesa terrenala, tradicionala, aimant plan las Bèlas Letras e la lenga provençala : sostenèt los poètas del Félibrige e subretot Frederic Mistral.
A 10 ans, partiguèt estudiar chas los Jesuites en Avignon. Aprèp sas estudis de drech, s’adonèt al mitan literari d’Ais en Provença, pro actiu, e decidèt de se retirar dins un mas de Camarga. Pendent qualques annadas, demorèt dins un cabanon amb los cavals e los taures salvatges. Escrivèt aquí sos prumièrs libres.
De retorn a Ais, trabalhèt a la revista « lo fuòc » e en prenguèt la direccion. En 1918, devenguèt Majoral del Felibrige.
Moriguèt le 2 de març 1950 a Ais.
bibliografia
Lou Lausié d’Arle, poèmas, 1906
La Vesioun de l’Uba, poèmas
Li Rampau d’Aram, poèmas
Nouvè Gardian, contes
La Caraco, contes
La Bèstio dóu Vacarés, novela, 1926
La Sóuvagino, contes, 1929
La Coumbo, poèma
Li Cant palustre, poèmas, 1901
Espelisoun de l’Autounado, poèma postum.
RUBRICAS
Personatges principals :
Lo narrrator, lo Jaume Roubaud, » pèr moun faus-noum lou Grela, baile-gardian de la manado » : se presenta còp sec e raconta tota l’istòria a la prumièra persona ; vòl èsser lo garant de la vertat per son legeire.
La bèstia : arriba leu dins l’istòria, a la pagina x ; se presenta d’un biais pro uman, amb tota son patiment : pòrta un agach de vielh, mieg -òme mieg-bestia, a la longa esperiença de vita : tend un miralh al Jaume.
Personatges segondaris :
Clar-de-Luno : lo caval del Jaume, companhon de trabalh e de vita.
Lo vibre : lo caval malaisat de domptar.
Son paire, Andriéu Roubaud, « gardian de roussatino » : es simplament mencionat.
Son oncle : es descrich come un òme bon que l’a ajudat dins sas estudis e l’a assistat dins son enfançia.
Peire Antoni Recoulin, « di lou Long-Toni ».
Louvis, di Bon-Pache, son fraire ainat.
LA NARRACION
L’escrivan bota en avans lo gardian, son amic, que li balhèt lo parchamin escrich per lo Jaume : i a una mesa en abime del raconte que servis a far acceptar l’istòria coma vertadiera.
Lo Jaume escriu sa confession e cèrca a se descargar de son secret tròp pesuc pel el.
Vivèm lo raconte en focalisation intèrna, al ritme del Jaume. Quò companeja lo suspens a l’entorn de l’accion.
LOS TEMAS (Quinas tèmas principals e segondaris ? Lor tractament…)
La religion : tot lo long del raconte, lo narator n’en apela a Dieu, citat mai d’un còp e nomenat tanben «lo Patriarcho » . Se referis sovent als sants : « nòsti santo », « que li Santo pietadouso me perdounon ».
Va sovent a la gleisa, e fa tot ço que pòt per aténher lo salut eternal : « à la glèiso, bon matin, ié fasiéu responso pèr la Santo Messo », «ma part de paradis e moun sauvamen eterne » . los prèires fan partis de sa vita : »Paire Abat », « noste curat qu’es tant venerable « .
Lo diable es tanben present to lo long del roman : « lou demounige. », « li demòni e li dana », « l’enmascacioun diaboulico ». lo Jaume fa sovent lo senh de la crotz per escartar lo demòn : « Signe de la Crous, simbèu de ma Redemcioun ».
La natura : la terra es presenta dins tot lo roman : « lo terraire », «, « li terro », la fango ». es associada a l’aiga dins quel pais de Camarga e a sos aucelum : « vanèlo, pluvié, cambo-roujo, charloutino, charlot, li becarut, d’auco, de canard, de sarcello ».
Las bestiàs salvages fan partidas de la vita del gardian : « li couniéu, li reinard, li cat-fèr o cat, lo loup, loferòugi cervié ».
l’òme es al pus près de las bestiàs atacadas a son trabalh : « moun chivau Clar-de-Luno », « moun chin Rasclet », « li biòu », « la bovino ».
L’escritura : es un tèma central dins lo roman de d’Arbaud : lo verb « escriure » es un leitmotiv senhificant l’urgença de l’escritura e las questions a l’entorn d’aquela : lo narator sab pas se pòt desvelar son istòria : « lo secrèt dóu libre ».
Lo presenta coma qualqua res de dangeriós per el e per los autres. Avertis lo legidor mai d’un còp « anas legir » : quò manten lo supense.
Es tanben un trabalh dificil, lo d’un mestairal : « escrit tot a la man », « l’adouba », « lo revira », « paure escrivan ».
Lo Jaume a pas fach beucòp d’estudis : « renouncia mis estùdi », mas n’es pas « sènso instrucioun » e esplica : « se noun siéu, pèr lou tout, un ignourènt ». Bota en valor aquela idéia de l’instruction. Tamben, l’autor deu la justificar perçò qu’un gardian al sègle XIV aviá bric de possibilitats d’aprener a escriure.
CITACIONS REMARCABLAS
« Mais crese necite de bèn prouva qu’eici noun se dèu souspeta lou varai d’un afebrimen e nimai l’embriagamen de la vinasso.
Escrive pas, pièi, lou tourne à dire, pèr lou paure amusamen d’aquéli qu’un jour auran
de me legi, mai pèr faire counèisse en d’autre, mai capable que iéu de li coumprendre
pèr lis esclargi, d’endevenènço tant entrepachouso. Escrive, lou mai, pèr me descarga. ».
La bèstia : « De-que tu sabes? Pas rèn.
De-que fas? Pas gaire e quauco-rèn, pamens, de mai releva e de mai naut que tu te lou
pos refigura. Car, esperlongues, incounsènt, d’us uman di mai venerable e recoumènces,
dins toun èime, de causo tant grandasso que li pos pas, soulamen, avaloura. E pamens,
de me vèire ansin miserous e vièi, ignores tu, ço qu’a dèstre la jouvènço d’un mié-diéu. »
« Regardave li gauto cavado e tout aquéu vièi cadabre que pèr mié-divin que se faguèsse, se mantenié, anequeli, em’ un marrit pessu de racinage. Uno grand pieta m’agantè.
Oublidère, dóu cop, ma retenènço proumiero, lou leidun d’aquéu front bestiau e d’aquéli
bato embessounado. Mandère la man à la pocho de ma vèsto, n’en póutirère lou pan, li
nose e li figo seco que, pèr en cas, me n’ère prouvesi lou matin. De vèire aquest paure
manja, sis iue mourtinèu s’escarrabihèron.
– Tè! venguère en ié pourgissènt.
Faguè un pas, balancè emé si dos man duberto; loungarudo e nervihouso li remarquère
alor qu’avien d’arpo taianto au bout de si det.
Ié revessère, vitamen, tout ço que teniéu dins li miéuno.
– As fam?
Mai n’ausiguère pas ges de voues. Cargado de la frucho emai dóu pan, li dos paumo
s’entre-crousavon sus lou pitralas ameigresi. » (p17)
« Fau counèisse la Camargo e avé mena la vido gardiano, pèr saupre lou poudé que pren sus l’amo uno idèio unenco, quand l’ome, sènso ges de voues que ié responde, s’en vai
soulet, pèr sansouiro, à chivau, emé si sounge, coume uno barcasso que vanego dins li
soulitudo de la mar. » (p 18)
« Pèr quant d’avanié, quant de suplice ? Siéu pas counsènt, iéu, d’aquel angòni. Mai que mai cregne lou reproche de si pàuris iue d’esglaria. Dóu jour qu’ai cala davans sa misèri, que i’ai pourta ajudo, qu’ai vist sus sa caro, davans mis iue, regoula de lagremo d’ome, mau-grat un descor, uno o u r r o u r, qu’à-moumen, ié pode pas prendre lou dessus, carreje coume un mau, dins moun sang, soun amistanço. Coume fariéu pèr parla? »
CORT RESUMIT DE L’OBRATGE :
Al printemps 1417, Jaume Roubaud, gardian de la manada de Malagroy, escriguèt son aventura : encontrèt una bèstia estranha, al còs de boc e a la cara d’un vielh òme. Li diguèt que n’èra pas lo diable, mas un mieg-dieu, caçat de pertot e condemnat a acabar sa vita dins la solesa del palun. Aprèp la paur e la compatiment, quò es un sentiment d’amistat que nasquèt dins lo còr del gardian.
PASSATGE DE L’OBRATGE QUE JUTJATZ LO MAI PERTINENT E REPRESENTATIU :
« Mai, tant-lèu, en segoundo, acabave de crida, que sentiguère moun péu s’auboura dins
moun capeiroun, uno susour de gèu regoulè dins moun esquino e fuguère fourça
d’aganta à plen de man uno pougnado de creniero, talamen me veguère à-mand
d’estavani. Car la tèsto, en se revirant, fasié vèire un carage d’ome.Tant desvaria que me senteguèsse, alacave pèr lou menu l’entre-carage garru, recava pèr
la misèri emai lou vieiounge e lis iue feroun ount cremavo uno flamour morno que, tout
à peno, davans ma visto, s’arrivave à l’afrounta. Me repasse, aro, lou detai, mai siéu
segur qu’alor, tout au cop, l’entre-veguère e moun ànci faguè que se n’en crèisse.
De ma vido, aviéu, fin qu’au jour d’aqui, rèn couneigu de tau, n’en siéu proun segur. »
JUTJAMENTS PERSONALS E COMENTARIS CRITICS (vòstra apròcha e/o l’apròcha de la critica literària) SUS L’OBRATGE
La bestià del Vacares es una novela pro romantica dins los tèmas e dins las filosofia.
L’òme e la bèstia se rescòntran dins una natura salvatja e partajan de las valors umanas d’amistat e de pensadissas sus la mòrt. Aquela bestià encarna la natura que se defach dins un monde ont los òmes ont bastit des societats luenh d’ela. Los esperits de la natura an disparegut davant lo Dieu unenc ; pòdon nonmas se refugir dins dels luòcs salvatges per eissercir lur poder sus las bestias.
Assistissèm a la disparicion d’un monde cimbelejat per la bestià : lo de la Camarga tradicionala que es en tren de pèrder son anma per l’autor. Lo mistèri dels campestres d’aiga e de cèl sens limit, l’armoniá entre las bestiàs e l’òme despareisson. Lo paure gardian es lo temuenh d’aquela fin d’un monde liure.
La Camarga, per l’autor, es dins un moment de cambiament important tant del costat de la lenga que de la pèrda de la civilisacion. Es un crida a protegir quela riquesa. S’inscrich aquí dins lo moviment del Felibre de defensa del Provençal